TRĂNG XƯA, HẠC CŨ VỚI XUÂN NÀY

                             TRĂNG XƯA, HẠC CŨ VỚI XUÂN NÀY*

        Cứ mỗi độ mai vàng khoe sắc, mơn mởn những lộc non, không thể không    thưởng thức vẻ đẹp từ hồn chữ nghĩa hiện về: “Trăng xưa, hạc cũ với xuân này”.

         Và tính đến nay “xuân này” vừa tròn sáu mươi, một vòng quay của đời người khi tôi tìm về kí ức bức ảnh gia đình đầu năm Đinh Dậu đã ngã màu, nếu tính theo mùa trăng, lúc ấy tôi vừa tròn sáu tháng tuổi, đang ngồi trong lòng mẹ, bên cạnh cha và xung quanh là các anh chị và một đứa cháu sinh ra trước tôi hai tháng, cháu là con chị thứ hai đang được bế trên tay. Một gia đình quá ư là đông con, mà lúc ấy cha mẹ đã thực hiện tốt sinh đẻ có trách nhiệm, một bằng chứng là chúng tôi được nuôi dưỡng tử tế để nên người hôm nay. Bon đạn chiến tranh và tai nạn giao thông không giữ lại con người, còn bệnh tật và tuổi già cũng vậy. Ngậm ngùi thay một tấm hình đã nhòe theo năm tháng… Chỉ một trăng xưa in bóng hạc đến giờ vẹn nguyên.

        Từ tấm ảnh một gia đình riêng, đến bài thơ của đất nước được khẳng định mang tính lịch sử của dân tộc, không là khoảng cách, cho tôi muốn sẻ chia bức phát họa: “Trăng xưa, hạc cũ với xuân này”. “Xuân này” của sáu mươi năm trước, trong phút giao thừa thiêng liêng, cả dân tộc ta đón nhận thư “Chúc mừng năm mới” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi cuộc kháng chiến mới bắt đầu:

           “Cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió,
             Tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông.
             Toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến,
             Chí ta đã quyết, lòng ta đã đồng.
             Tiến lên chiến sĩ! Tiến lên đồng bào!
             Sức ta đã mạnh, người ta đã đông.
             Trường kỳ kháng chiến, nhất định thắng lợi!
             Thống nhất độc lập, nhất định thành công!

                               Mùng 1 tháng 1 năm Đinh Hợi 1947.

                      Thư chúc tết là lời kêu gọi chiến sĩ, đồng bào vừa thiêng liêng vừa thuyết phục đậm chất một bài “nghị luận chính trị phổ thông” cho nhân dân dễ nhớ dễ truyền tụng về tình hình đất nước và nhiệm vụ chung của toàn dân tộc ta,  một sự thật rõ ràng mà ai cũng thừa nhận, qua đó khơi động những tình cảm sâu sắc của nhân dân ta chính là lòng yêu nước, tự hào dân tộc, căm ghét áp bức bất công, tinh thần lạc quan cách mạng,… Và những bài thơ chúc tết hằng năm của Bác mãi khắc ghi.

       Trở lại đầu đề “Trăng xưa, hạc cũ với xuân này” chính là câu thơ cuối trong bài Cảnh rừng Việt Bắc của Hồ Chí Minh viết năm 1947:

                  “Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay,
                  Vượn hót chim kêu suốt cả ngày.
                  Khách đến thì mời ngô nếp nướng,
                  Săn về thường chén thịt rừng quay.
                  Non xanh nước biếc tha hồ dạo,
                  Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say.
                  Kháng chiến thành công ta trở lại,
                  Trăng xưa, hạc cũ với xuân này”

       Cảnh rừng Việt Bắc ngày ấy ngỡ hoang vu nếu chỉ có vượn hót chim kêu, mà ngược lại trong cảm xúc thăng hoa của Người đã mở rộng biên độ hiện thực thiên nhiên phong phú và phóng khoáng hơn. Giữa con người và núi rừng gắn bó chở che, đùm bọc, nuôi dưỡng nhau cùng nhắc nhở thực hiện mục đích chung: “ Kháng chiến thành công ta trở lại/ Trăng xưa, hạc cũ với xuân này”. Có thể nói rằng, những bậc tiền bối ngày ấy như Nguyễn Công Trứ “Tri túc, tiện túc, đãi túc, hà thời túc/ Tri nhàn, tiện nhàn, đãi nhàn, hà thời nhàn”, thì hầu hết thường tận hưởng cái “nhàn” sau khi cáo từ quan trở về làng. Còn chúng ta kế thừa ở Bác, một phong thái ung dung tự tại “Non xanh nước biếc tha hồ dạo, Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say”phảng phất Nguyễn Trãi, lại thanh bạch “Khách đến thì mời ngô nếp nướng/ Săn về thường chén thịt rừng quay”(Câu thơ “Săn về…” đã nhắc lại kỉ niệm khi thứ trưởng Bộ Nội vụ và đội Cảnh vệ đã bắt được con lợn rừng đêm hôm ấy về, qua những trang hồi kí kháng chiến) của một Nguyễn Bỉnh Khiêm,… một lối sống giản dị thanh cao, vẫn pha chút trào lộng hài hước tích cực để ẩn đi cái gian khổ không tránh khỏi!... Chính sự kết tinh của cảm xúc và trí tuệ nâng cao tâm hồn thi nhân trong sự liên kết chọn lọc giữa xưa và nay, giữa cũ và mới về trách nhiệm của một công dân, của người cầm bút đầy lạc quan và tin tưởng sự tồn vinh dân tộc được duy trì mấy nghìn năm văn hiến cho hạnh phúc hôm nay.

        Không thần thánh hóa Người là nhà tiên tri, bởi dựa trên cơ sở khoa học và truyền thống dân tộc “khó vạn lần dân liệu cũng qua”, bên cạnh lời khuyên chân tình: “Gạo đem vào giã bao đau đớn/ Gạo giã xong rồi trắng tựa bông/ Sống ở trên đời người cũng vậy, gian nan rèn luyện mới thành công”(Nghe tiếng giã gạo). Vậy phải chăng từ một câu kết “Trăng xưa, hạc cũ với xuân này” trong bài thất ngôn bát cú của Người là sứ mệnh cho chúng ta trân trọng sự sống yên bình, tất cả khát khao gìn giữ, điểm tô: “Trăng xưa, hạc cũ” nơi núi rừng chiến khu Việt Bắc đã từng “che bộ đội, vây quân thù” ngày nào, là cái nôi trường tồn tiếp nối từ bài học trải qua những cuộc “Kháng chiến thành công” trong lịch sử dân tộc!...          Sao quên được Xuân này, nguồn cội quê hương.

         Và xuân này, cho chúng ta thức lại biết bao những buồn vui của năm qua. Về những mất mát thiệt hại người và tài sản, ngoài sự hỗ trợ của Nhà nước, phần nào những tấm lòng từ thiện cưu mang sẻ chia “một miếng khi đói”của toàn dân hướng về khúc ruột Miền Trung quê mình, những “thiên tai” khó tránh khỏi! Còn cái xót xa hơn nữa vụ “nhân tai” ảnh hưởng môi sinh biển mà bà con mình ở bốn tỉnh vùng duyên hải Bắc Trung bộ phải nhận lấy hậu quả không mong muốn!... Những đền bù cho “hậu quả” ấy cỏ thể đã tính là nhiều hay ít rồi, chỉ nỗi ám ảnh tâm trí không biển cảnh báo dễ gì xóa được!... 

         Dành cho Tết Đinh Dậu 2017, nhấm nháp chút gừng cay bên tách trà nóng chưa kịp ấm lòng, sao vội vàng bước chân ra khỏi nhà lại gặp ngay biết bao lễ hội vui xuân, cầu mong tử tế cách hành sử với nhau trong những sinh hoạt văn hóa truyền thống!.. À, thì ra xưa nay “Tháng giêng là tháng ăn chơi…” cho bỏ công lao cày xới quanh năm. Nói là nói vậy. Nhưng không lãng phí, xa hoa. Tôi có già chưa đấy!...

_____________________

*Thơ Hồ Chí Minh

                                              23 tháng chạp năm Bính Thân 2016

                                                             Nguyễn Thị Phụng