NỐI LẠI THƯƠNG YÊU Đọc Cú vẫn còn kêu, tập truyện ngắn Trần Quang Khanh

                                     NỐI LẠI THƯƠNG YÊU

(Đọc Cú vẫn còn kêu, tập truyện ngắn Trần Quang Khanh, NXB. HNV-2015).

       Nhớ hôm Chi hội Văn học tổng kết năm 2015, Trần Quang Khanh tranh thủ kí tặng sách “Thân quý tặng chị Nguyễn Thị Phụng”. Bao nhiêu ấy đủ làm ấm lòng người nhận như tôi. Cú vẫn còn kêu là những mẫu chuyện trong đời đi vào tác phẩm đã là người đồng hành sáng tạo nhà văn trong nhà báo như anh, phản ảnh hiện thực đời sống xã hội bao trùm từ nhận thức đến thái độ thông qua lời nói và hành động nhân vật trong tác phẩm.

      Quả thật Cú vẫn còn kêu hay chính là nối lại yêu thương của mọi người trong gia đình với xóm làng ý thức cảnh giác về sự bảo vệ và đoàn kết che chở, giữa cái thiện đã thắng được cái ác.

      Từ mạch truyện đầu tiên Cú vẫn còn kêu đã nhằm thức tỉnh sự ấu trĩ từ bao đời truyền tụng không văn bản về thanh âm một loài chim ăn thịt thường cất tiếng trong đêm khuya “Tiếng kêu đùng đục, loang ngân trong đêm tĩnh mịch. Tiếng kêu như phát ra từ cái cổ họng nén hơi làm người nghe nổi gai ốc… Cú kêu một giọng, ngắt quãng ba, đơn độc và hoang hoải,…” Chính tiếng kêu quá đặc trưng ấy lại là sự bất an ám ảnh “… hễ cú đến đậu nhà ai, kêu lên ba tiếng là điềm báo ở đó nếu không có người chết thì cũng có người đau ốm nặng sắp ra đi”. Phần nào ma hoặc đã làm dao động nhận thức giữa sự sống và cái chết. Thế nhưng muốn hủy diệt không phải dễ, nếu không chủ mưu hợp tác “… chính chú hàng xóm phía bên phải đã lân la đến gặp cô hiến kế và nhận lãnh sứ mệnh thực hiện một cách hoàn hảo kế hoạch tiêu diệt tổ cú”. Vậy là từ một loài chim đã bị con người cố tình sát hại “ném cả chai thuốc sâu vào tổ cú mà không cần nghĩ bên trong có gì”. Nếu không có phần kết “…vợ tôi đã nhận ra mình đã đồng lõa để làm một điều ác… chịu để cho các con tôi nuôi nấng con cú non mù” là duy trì sự sống của muôn loài.

       Và nếu như nhân vật “Cú cha, cú mẹ cứ lòng vòng réo gọi…” để cứu lấy con mình nhưng không được trong Cú vẫn còn kêu, thì ở truyện Con Bin và người hàng xóm lại hoàn toàn khác hẳn. Con Bin lại là con chó được nuôi dưỡng để giữ nhà, riêng một thân phận, khi lỡ bị ra ngoài biết sẻ chia cùng người hàng xóm, nhưng cuối cùng phải “… kiệt sức sau 5 vòng chạy dốc hết tốc lực và sức lực cho những cú lao người vào cánh cổng sắt”, nhưng không thoát được “Chiếc thòng lọng đã thít được vào cổ con Bin và kéo lê nó một đoạn dài trên đường trước khi nó được gỡ ra quẳng vào trong bao…” lại trong sự chứng kiến của những người hàng xóm!... Nguyên nhân có phải từ sức mạnh của bọn trộm chó, hay sự cách biệt, chưa thật sự quan tâm trong mối quan hệ xóm làng. Người ta tiếc thương con chó “kiên cường, dũng mãnh, đáng thương, đáng tiếc…”. Nhưng với bản thân họ thì sao? Chưa có câu trả lời. Phải chăng từ “đèn nhà ai nấy sáng” của chủ nhà mất chó, đã dẫn đến thái độ thờ ơ vô cảm của người láng giềng, luôn ở thế thủ sợ bị vạ lây. Tất cả điều đó dẫn đến cá nhân thiếu trách nhiệm với xóm làng, với cộng đồng và xã hội. Sẽ là cơ hội cho bọn “cướp” duy trì, nhưng đến lúc kẻ “đi đêm có ngày gặp ma”, phải dẫn đến cái chết: “Hai nạn nhân là kẻ trộm chó… bị một nhóm người đuổi đánh và đã đổ xăng đốt cháy họ… Nhóm đốt người đã bị bắt, bị khởi tố chờ ngày ra tòa”.

        Từ câu kết truyện “Có điều không thấy ai tỏ một lời tiếc thương”(Con Bin và người hàng xóm) đến truyện Đàn chim của bố, là cái thú tao nhã của người về hưu nhân hậu, từ việc chăm sóc cây cảnh, yêu thích tiếng chim kể cả loài chuột cống phá hoại cũng “Không giết hết được đâu con ạ! Mình phải chấp nhận chung sống với lũ chuột. Có điều phải biết sự nguy hại của chúng để khắc chế”.

         Không là cái vòng luẩn quẩn trong sự móc xích giữa các truyện ngắn trên. Mạch văn giản dị mở ra cho người tiếp nhận vấn đề ý thức về mối quan hệ giữa con người với loài vật, nhất là con người với con người trong xã hội là một sự nan giải: Rõ ràng khi con người lỡ tay làm viêc ác nhỏ chỉ vì tiếng kêu của nó, mà phải trăn trở nuôi dưỡng nó (Cú vẫn còn kêu). Nhưng khi “sa chân” bằng vũ lực khống chế việc kiếm tiền dưới hình thức trộm cướp loài vật lại là việc ác lớn hơn, đến việc ác tày trời “lỡ tay” sát hại “con người” phải bị pháp luật truy tố (Con Bin và người hàng xóm). Còn có người lại quá ư lương thiện “…bỏ bã, chuột chết không biết đâu mà tìm, thối inh cả nhà thì nguy. Với lại hàng ngày bố quen mắt nhìn lũ chuột cống đi lại trong vườn rồi, thiếu nó bố cũng buồn lắm” (Đàn chim của bố).   

      Trong Cú vẫn còn kêu, cho ta thấy được giá trị sự chân tình thẳng thắn bảo vệ danh dự người yêu của nhân vật “em” và lòng tự trọng của con người, nhưng không có sự hàm ơn đáp lại (Kẻ lỡ tàu)*. Sự thủy chung trong tình yêu luôn được nâng niu gìn giữ (Khoảng trời màu xanh)* nhưng do hoàn cảnh xã hội và chiến tranh chính là ngã rẽ đau thương (Khúc hát biệt ly)*.

      Nếu như cốt lõi trong cuộc mưu sinh, con người đâu chỉ tự bươn chải kiếm cái ăn cái mặc thường ngày, mà giá trị cuộc sống chính là mối quan hệ giữa con người với  nhau, nếu biết xóa đi những ích kỉ nhỏ nhen, những ganh tị hơn thua, biết thông cảm sẻ chia thì sẽ không có những cái kết đau buồn (Láng giềng)*. Còn trong gia đình ruột rà máu mủ chưa hết những hơn thua, tị nạnh, đùn đẩy bổn phận làm con, mà người mẹ kể lúc đã mất còn hiện về nhắc nhở làm ăn chân chính(Bà ngoại)*.

      Chùm truyện ngắn viết về năm tháng chiến tranh đầy khách quan như Đêm trắng*và sự tồn tại từ nguyên nhân ấy: Bước qua bờ cách, Đường tơ chưa dứt* lại khẳng định thêm sự sáng tạo của một nhà văn trong cái nhìn từ nhà báo, không là tuyên truyền, thể như nhắc nhở có hạnh phúc ngày khải hoàn dẫu đã qua bốn mươi năm, đã phải đổi bằng sự hi sinh của lớp người đi trước. Tác giả đưa người đọc cảm nhận vẻ đẹp tình người chính là quy luật tất yếu xã hội, cần gắn kết nhau. Phải biết trân trọng và gìn giữ. Nhất là trách nhiệm của thế hệ tiếp nối hôm nay.

      Cú vẫn còn kêu là hình tượng đẹp trong văn học. Không cần giải thích. Bạn đọc đến với mỗi truyện ngắn của Trần Quang Khanh có thể sự lí giải khác nhau, nhưng chung quy người cầm bút hết lòng với nhân vật trong tác phẩm. Dẫu chỉ ít nhân vật là loài vật, anh vẫn dành hẳn tình yêu thương mình với nó. Huống chi là người. Cú vẫn còn kêu đánh thức cái nhìn lệch lạc trong sự định hướng về vấn đề xã hội và cuộc sống hôm nay./.

_______________                                                          10.02. 2016/ NTP.

*Tên các truyện ngắn trong tập